NAPĘDY DODATKOWE (Power Take Offs)

Napędy dodatkowe, nazywane również napędami równoległymi, wałami odbioru mocy lub PTO (od „power-take off”), łączą silnik samochodów ciężarowych, traktorów i innych pojazdów użytkowych oraz łódek i statków z napędzanym agregatem dodatkowym i w ten sposób zapewniają wymaganą siłę napędową.

Sposób pracy napędu dodatkowego
W miejscu montażu napędu dodatkowego z obszaru przekładni lub silnika wystaje czop końcowy wału, na który nasadza się wał przegubowy prowadzący do agregatu dodatkowego. Ilość wtryskiwanego paliwa jest dostosowywana podczas stosowania agregatu do zazwyczaj zmiennego zapotrzebowania mocy. W przypadku stojącego pojazdu za pomocą obsługi pedału gazu lub ręcznej dźwigni gazu można bardzo łatwo sterować liczbą obrotów napędu dodatkowego.

Dzięki napędowi dodatkowemu agregaty napędzane mechanicznie lub hydraulicznie osiągają wyraźnie wyższą moc w porównaniu do urządzeń napędzanych elektrycznie, a ponadto nie stanowią obciążenia dla sieci elektrycznej na pokładzie.

Obszary zastosowań napędów dodatkowych
Za pomocą napędów dodatkowych można eksploatować np. pompy hydrauliczne, dźwigi ładunkowe, wywrotki, pojazdy do czyszczenia ulic, pługi śnieżne, urządzenia do posypywania solą, wodzarki i awaryjne generatory prądu. Napędy dodatkowe znajdują zastosowanie również przy napędach drabin strażackich, pomp gaśniczych czy transporcie płynnego betonu. Napędy dodatkowe, nazywane w rolnictwie wałami odbioru mocy, są wykorzystywane do eksploatacji maszyn rolniczych, takich jak kosiarki, przyczepy zbierające, pompy wodne i narzędzia zawieszane. W przypadku statków napędy dodatkowe służą np. do uruchamiania steru.

Wybór odpowiednich napędów dodatkowych
Wybór odpowiedniego napędu dodatkowego odbywa się przede wszystkim według zapotrzebowania mocy, kierunku obrotów, czasu eksploatacji i prędkości obrotowej napędzanego agregatu. Maksymalny moment obrotowy, do którego dopuszczony jest napęd dodatkowy, może być wykorzystany tylko w przypadku eksploatacji bez uderzeń i drgań. Jako „uderzenie” rozumie się krótkotrwały, wzrastający i równie szybko opadający moment obrotowy. Iloraz najwyższego i najniższego momentu obrotowego to „współczynnik uderzeniowy“, który również należy uwzględnić przy wyborze napędu dodatkowego: Sprawność stosowanego napędu dodatkowego zależy od maksymalnego występującego momentu obrotowego i współczynnika uderzeniowego.
W dalszej kolejności należy zadbać, aby przy napędzie dodatkowym nie nastąpiło spiętrzenie nagromadzonego ciepła, prowadzące do uszkodzenia napędu dodatkowego. W tym celu należy zapewnić wystarczające chłodzenie, np. za pomocą wirnika wentylatora lub wymiennika ciepła.

Warianty napędów dodatkowych
Napędy dodatkowe można montować w obszarze przekładni lub silnika odpowiednio do przewidzianego celu zastosowania dodatkowego agregatu i warunków konstrukcyjnych pojazdu użytkowego.
Sprzężone z przekładnią napędy dodatkowe są zamontowane albo w przekładni, w przekładni różnicowej albo połączone z wałem kardanowym i dlatego można je włączyć za pomocą przekładni głównej. Zazwyczaj napędy dodatkowe sprzężone z przekładnią można eksploatować zgodnie z zamierzonym celem tylko podczas postoju pojazdu.
Natomiast w przypadku PTO sprzężonego z wałem korbowym moc jest odbierana przez wał korbowy. Liczba obrotów napędów dodatkowych sprzężonych z wałem korbowym zawsze zależy od liczby obrotów silnika. Ponieważ napędy dodatkowe zamontowane przy silniku są napędzane niezależnie od przekładni głównej, można je stosować zarówno w przypadku stojącego jak i jadącego pojazdu. Przykładem pojazdów z silnikowym wałem odbioru mocy są stosowane w rolnictwie prasy do belowania, wiązałki i ciągnione kombajny zbożowe.